„Типичен Ром?“- есеј

Типичен Ром?

Млечен пат, планета Земја, 2010 години по раѓањето на Исус. За само сто години човештвото успеа да ја удвои бројноста на населението, онаа истата за која и требаа стотина илјадници години, а се очекува тројно зголемување во наредните 20 години. Сликата е дополнително запрепастувачка - човекот упорно пласира сé подеградирачки процеси, во целост контрадикторни со принципите на одржливиот развој. Апсорпционата моќ на планетата е исцрпена. Земјата нема капацитет да се справи со глупавоста на овој заспан род.

Југо-Источна Европа, Македонија, на само неколку години пред изумирањето на човештвото. Во таа планетарна слика јас, уште една единка несвесна за својот пропаст. Абориџин, банту, саудиец, еским, индијанец ... која разлика?! Ром. Да. Ром роден во Македонија, често девалвиран, дискриминиран, запоставуван, закануван, малтретиран, избегнуван. Зар само јас? Учев, вложив во себе, не потклекнував, напредував. Еве ме во обединети нации, учествувам во градењето национални политики. Ако не тука, истото ќе го правам во Буџимбура, Источен Тимор, Коста Рика. Зар ќе ме прашаат дали сум ром, македонец, абориџин или банту?

Се сеќавам на момчето од мојата улица, моја генерација, исто така ром, иста финансиска моќ, слично воспитување, исто едукативно ниво на родителите. Јас и тој, припадници на ромската националност, промотри на ромската култура. Исто основно образование, иста почетна позиција. Денес, јас со докторски претензии, тој со незавршено средно образование; јас со јасно дефинирана професионална определба, тој со искуство во серија кражби; јас дел од обединетите нации, тој дел од криминалните структури; јас насочен кон континуирано зајакнување на сопствените капацитетите, тој редовен посетител на затворите; јас со книгата, тој со шприцот; јас незадоволен за само 24те часа од денот, тој со надеж дека ќе може да го преспие целиот ден, својот живот, своето непотребно постоење. Јас и тој, своевремено толку слични, речиси иденични.

Кој од нас преставува репрезентативен материјал, кој од нас е типичниот ром?

Модерно општество, глобално село, размена на информации, отворени можности. Или вложуваш во себе и го користиш своето време да ги изградиш сопствените капацитети или ја прифаќаш цената на краткорочно уживање на бенефитот понуден од денешницата немајќи визија за себе во иднината. Прифаќаш предизвик и по својот пат прегазуваш деструктивни стереотипи или си парче бедна душа без почит кон самиот себе, се гетоизираш, бегаш од вистината, ја билдаш нивната предрасуда. Јас ти создавам можности. Ти ми создаваш проблеми. Јас се борам за твое одржливо социјално вклучивање, твојата иднина, иднината за твоите деца. Ти ми креираш бариери, им даваш храна за примена на стереотипот кон мене, го правиш мојот пат тежок и неизвесен, го правиш животот на моите идни деца макотрпен. Ти ли си типичниот ром ... или сум можеби јас? Ако си ти, се згрозувам но ветувам ќе вложам двојно да те изолирам од нивните мозоци, ќе бидам јас тој што тие ќе го имаат во мислите кога ќе спомнат ром. Ако сум јас, ќе вложам уште, ќе вложам сé да го сменам општеството и дури и ти да бидеш горд што си ром. Веројатно ниту ти ниту пак јас сме типични?! Ќе те фатам за рака и ќе те поведам со себе; ќе ги зајакнам твоите капацитети; ќе направам ти да станеш вистински приказ за ромите во Македонија.

Планетата се наоѓа пред комлетен колапс. Човештвото е веќе одамна ориентирано кон глобалниот пристап. На ова парче мала територија е девалвирачки да се говори за национална припадност. Тоа што сум роден тука и роден како ром не значи дека сум величествен или беден. Јас сум само една единка од деструктивното општество а сепак во обид да допринесам за зачувување на планетата и создавање подобри услови за идните генерации. Со таа визија не се појавувам како ром, абориџин, еским, индијанец или македониец.

Ако типичниот ром не поседува ваква визија тогаш јас не сум типичен ром, ниту пак посакувам да бидам. Ако типичниот човек не поседува таква визија, тогаш не сум ни човек, никогаш и нема да постанам.

Самир Мемедов

Февруари, 2010 година

„Типичен Ром?“- есеј

Типичен Ром?

Беше тоа еднокатна колиба покриена со стари лименици,несиметрично расфрлани врз градбата изградена со стари,скапани тули и сплескани штици со бледо жолтеникава боја.Очигледно беше изградена од невешти раце,на стрмниот дел во една ромска населба.Во двете малечки,примрачни собички-чиниш секогаш е зиме.Кога ветерот го навестуваше доаѓањето на зимата,колипката едвај се задржуваше на земјата.
Влезната врата беше толку мала,па така оние кои влегуваа внатре мораа да потклетнат, да го свиткаат вратот и потоа да зачекорат во ова живеалиште недостојно за човекот.Се гледаше дека жителите на овој дом не водат многу сметка ниту за ентериерот,ниту пак за екстериерот.Во двете соби имаше по два стари кревета,а едниот од нив беше толку многу расклатен-чиниш си седнал на лулашка.На креветите неуредно беа расфрлани стари, искинати алишта.Само оној кој беше сместен до стариот ќумбет,беше секогаш зафатен од една изнемоштена старица.Беше толку бледа што ти се чинеше дека нема ни капка крв во неа.Боледуваше од тешка срцева болест за која итно беше потребна операција.За жал, нејзиното семејство не можеше да обезбеди парични средства за да го спаси животот на својата сопруга,мајка и баба.
Нејзиниот сопруг,рака на срце, изгледаше како само да го чека денот кога ќе се прости од својата животна сопатничка.Барем така изгледаше.Наутро се будеше дури и пред сонцето.Кога појадуваше, кога не.Понекогаш се случуваше и цел ден да не стави залак леб во устата.Ќе ги исчистеше жолтите лисја кои ветерот ги послал на неговиот праг.Донесуваше вода од чешмата која се наоѓаше подалеку од неговиот дом. Мораше секој ден да пешачи,понекогаш дури и двапати за да донесе вода која беше неопходно потребна.Тоа беше единственото нешто кое ќе го направеше.Потоа имаше обичај да седне на стариот стол,запалувајќи цигара и размислувајќи.Дури и по цел ден ја нишаше изнемоштената и тенка става.Сонцето му го печеше темното,валкано,тркалезно лице кое на сите страни имаше брчки.Со тенките прсти кои наликуваа на стапчиња палеше цигара по цигара.Забите му беа пожолтени од тутунот.На себе носеше искинати алишта,а на нозете црни чевли кои сигурно беа за два броја поголеми од неговиот број.Но ги носеше.Подраго му беше да има барем нешто да му ги топли старите,испукани стапала отколку да оди бос.Интересно нешто за овој Ром беше тоа што секогаш носеше една сива,избледена блуза која по сè изгледа за него имаше некакво значење.Сам ја переше и едвај сува,пак ја облекуваше на него.Никој не знаеше зошто и какво значење имаше таа за него.Животот му беше мрачен.Судбината-црна.Едвај кажуваше збор-два,само се нишаше со столот и размислуваше.За што размислувал -само Бог знае.Неговата ќерка беше убава жена можеби и најубава од Ромките.Меѓутоа имаше тежок живот.Беше омажена но нејзиниот маж загина близу до нивната колиба.Го прегази автомобил возен од рацете на неискусен возач. Тој ѝ остави убав подарок.Машко дете кое требаше да биде гордост на куќата.Секој ден кога ќе се разбудеше прво одеше кај нејзината мајка и ѝ донесуваше сè што ѝ е потребно.Секогаш плачеше,се кинеше од болка но немаше многу што би направила.Еден ден се приближи до ќумбетот да го напали огнот,веднаш до нејзината мајка.Се приближи до неа и речиси и не ја чувствуваше.Таа не дишеше.Починала.Солзи,болка,пискот.Сето ова се беше собрало во двете мрачни соби.Сите Роми се собраа да ја испратат својата сосетка.Мрачниот човек и неговата ќерка речиси и воопшто не комуницираа,па ниту оваа голема трагедија и огромна загуба не ги зближи.Со конечниот поздрав со својата мајка,таа си ги собра малкуте работи, го облече својот син и си замина од куќата.Татко ѝ ништо не ѝ рече.Ниту збогум.
На неговото лице се слушти само една врела солза и на глас извика:”ПРОКЛЕТА ДА Е СУДБИНАТА ШТО ЈА ИМА СЕКОЈ РОМ!!” Седна на столот и почна да се ниша.Се нишеше и само се нишаше...................

Цвијовиќ Анета
Крива Паланка

"Типичен Ром?"- есеј

Типичен Ром?

Слушај.... Ја чувствуваш ли? Музика ..... Можам да ја слушнам на секаде. Ветрот, воздухот, светот.... Музиката е насекаде околу нас, едноставно се што треба да направиш е само да слушаш. Понекогаш светот се обидува да го истера од тебе тоа задоволство, но јас верувам во музиката како што некои луѓе веруваат во бајки. Музика ..... збор составен од шест букви. Шест зраци од сонцето сјаат како никогаш досега. Збор со посебно значење, збор со специфична моќ, да ги сплоти нашите срца во едно, да се соедини со нашите тешкотии и да ги утеши нашите напатени души, а и секогаш тука за да ја сподели радоста.

Тоа сме ние Ромите ...... Распрскани, расфрлани насекаде низ светот и секој е приказна за самиот себе. Приказна која многу често боли, остава длабоки траги во нечии срца. За нас Ромите знаат да речат: крадливци, лажливци мрзливи, глупи, неписмени, нечисти, и што ли уште не? Зборови кои со себе носат претешко значење, претежок товар кој би можеле да го поднесеме, голема препрека за да ја премостиме. „Пет денари Ве молам“ зборови кои секојденвно ги слушаме. Зборови кои длабоко одѕвонуваат во моите уши. Да така е, тие мили детски очиња со оној специфичен сјај и топлина во нив, кажуваат многу повеќе за нивниот суров живот отколку илјада зборови. Нечистите детски рачиња кои бараат милостина, гласно говорат за нивната силна борба за преживување. Дали некогаш сме се запрашале зошто е тоа така? И дали некогаш сме помислиле дали и како би можеле да ја тргеме она грда слика која ја имаат за нас Ромите? Дали таа таа интеграција и социјализација што постојано ни ја нудат, е вистинското решение за нашиот народ? Колку тие навистина не познаваат за да ни понудат излез, и дали искрено го сакаат тоа?
Нашиот народ знае што му треба, знае дека неговите деца заслужуваат подобра иднина. Но едноставно не може да им го овозможи тоа. Немаат простор за тоа, бидејќи животот на повеќето од нас е исполнет со борбата за опстанок, за преживување.....
Дали постои начин да им покажеме на другите, а и самите себе да си докажеме дека тоа сме едноставно ние.... Типични Роми! Народ со богата традиција, историја и непресушна желба за живот. Народ кој знае и може. Ние не сме крадливци, лажливи, мрзливи, ниту пак нечисти. Нам не ни требаат големи брда и полиња, нам не ни треба раскош. Доволно е небото полно со ѕвезди, бујната мека зелена ливада, вечерниот оган, тоа е нашето богатство. Тоа е храната за нашите типични ромски души.
И уште многу други прашања кои посочуваат на еден единствен одговор и излез од ситуацијата.
Луѓе, браќа..... тоа е книгата, образованието, тоа е нашиот широк отворен прозорец кон иднината. Тоа е единствениот пат кој не води до хоризонтот во кој би заблескале поживи бои, во кој силно свети поубавата иднина за нашиот ромски народ, за тие мали дечиња, за напатените мајки, и измачените снаги на нашите татковци.........

Повторно таа е тука и ќе остане вечно заедно со нас, да не води, да не теши, да не развесели и да не соедини. Музиката е насекаде околу нас. Се што треба да направиш е само да слушаш.
А тука е на крај се разбира и онаа старата: Господе! Те молам, ако уште еднаш го создаваш светот направи место и за нас Ромите !!!

Фатош Усаинова
Студент на Економски факултет-I година

„Типичен Ром?“- есеј (победник)

„Типичен Ром?“

Мудрите луѓе, од дамнешни времиња зборувале дека се што остваруваме или имаме желба да го оствариме е директен производ од она што го мислиме, за нашите или туѓите животи.

Според тоа, јасно е дека лошите мисли ни носат лоши плодови, а добрите мисли добри плодови. За жал, многу малку се застапени добрите мисли околу нас, навидум без добро да се отворат очите пошироко, се гледаат само лошите плодови.

Секој од нас чекори по патеката на животот ... некој побрзо, некој побавно ... секој индивидуално стигнува до одредено место, „станува“ нешто во животот. Се она што „стануваме“ е резултат на мислите што сме ги имале.

Почнав да пишувам генерално за она што може да се случува во животот на еден човек и ќе продолжам на истиот начин. Според она што мислиме т.е. мислат луѓето или индивидуите се создал еден лош производ, една лоша мисла за зборот Ром.

Ром - асоцијација за лош збор, човек кој е необразован, ги работи само нечистите работи во светот, живее во мала куќарка, преживува од ден за ден.

- Стоп!!! Не е оваа вистинската слика за еден Ром. Многу малку ја имаат таа вистинска слика за Ромите. Обично се споредуваат со луѓе кои крадат, лажат, се занимаваат со црн бизнис. Ако им веруваме на таквите мислења, тогаш да знаете секогаш се омаловажуваме себеси и својата нација, својот талент, идентитет, и загарантирано сме преодредени на неуспех.

Ако ги потцениме своите можности, искуство и знаења кои ги поседуваме како и секое човечко битие, светот нема да може да си дозволи да го промени своето мислење и ќе ја прифати жалосната иднина, која не сме ја заслужиле.

- Доста е веќе!!! Доста е со негативностите и во мислењата и во дејствувањата. Само Ромите знаат колку добрина носат во себе. Ромите веќе не живеат за да прават свадби од една недела, не превезуваат ѓубре со коњски запреги, не собираат хартија, не лажат, не крадат ... Не постоела, ниту постои лошата циганка која ги краде малите деца ...

– Ех, кога би можела да се смени оваа нереална слика, но знам дека е потребно и време и напор да се промени оваа мислење.

Не постои совршенство, па затоа се надевам дека тоа еден ден ќе го сфатат и тие околу нас, луѓето кои го делат истото небо со нас Ромите.

Многу пати се случува животот да ни подели погрешни карти. Дали ќе ги стиснеме, одбивајќи да ги вратиме, дури и да немаме гаранција дека ќе успееме ... или пак ќе плачеме и ќе се сожалуваме дека нашите грижи и неволји се поголеми од било кој несреќник, кој во секој случај може да биде и не-Ром. Со овие карти на животот може да се сретне било кој без разлика каков е и каде живее, и што јаде и како е облечен, дали е Ром или не.

Ромите се битија, кои за луѓето со искривена и стереотипна слика, претставуваат луѓе кои треба да се сожалуваат дури и поради тоа што постојат, луѓе кои не се корисни и за самите себеси, а потоа и за самата заедница во која живеат.

Тоа мислење барем за мене е многу нечисто и невидливо, затоа што Ромите не се одреден „тип“ или „типични“ луѓе, туку исти и обични како секое човечко битие создадено во овој свет, од крв и од месо. Битие кое има право да живее и дише ист воздух, како и сите други луѓе.

Кога би проработела само за миг свеста на оние кои имаат лоши мисли за Ромите и би ја свртеле камерата и на другата страна, спротивно од бедата, неписменоста, невистината ... Тогаш ќе успеат да ја видат вистинската слика, реалноста.

Ќе видат дека и Ромите се образовани, дека го продолжуваат своето образование, не остануваат само со основно образование. И кај Ромската популација постојат деца кои се интелектуалци, кои се во средното и високото обарзование, и се успешни.

Веќе имаме лекари, инженери, новинари, политичари, социјални работници и други профили кои се во работна функција. Тоа е реалната слика, која можеби и не ви изгледа така, но тоа е добар плод на добри мисли.

Денес, Ромите живеат модерно, но и не си ја забораваат својата традиција и обичаи како и секоја нација, туку си ја негуваат.

Како и секој човек и Ромите веруваат во Господ, работат, имаат семејства и се среќни.

- Е, ова е денешниот Ром. Неговите добри мисли се да имаат хармонично семејство, да биде со саканата личност, да имаат среќни деца кои ќе растат во светот на реалноста. Да ѕирнат во староста, а кога ќе влезат во нејзе да ги видат внучињата како трчаат по дворот, како со насмевка ќе заспијат во нивните пегратки. Тогаш, спокојно можат да ги затворат своите уморни очи и да ја пречекаат смртта гордо и не одрекувајќи дека цел живот чесно работеле, учеле, живееле...

Е тогаш со задоволство заминуваат во другиот свет, зад себе оставајќи, образовани, културни, чесни, ситуирани и задоволни Роми кои со гордост ќе застанат без срам и пред сите ќе кажат – ЈАС СУМ РОМ.

Напишано:

Пашија Фејзула

I година, ДСУ „Д-р Панче Караѓозов“ - Скопје